نشریه‌ی الکترونیکی رایانا

سیستم‌عامل گنو در سال 1983 با هدف ایجاد سیستم عاملی کامل و آزاد شبیه به یونیکس به‌ وسیله‌ی  ریچارد استالمنپایه‌گذاری شد GNU. مخفف «GNU's Not Unix» است.

پروژه گنو در سال 1984 با هدف پشتیبانی و تولید نرم افزار ازاد برای سیستم‌عامل گنو تأسیس شد.

بنیاد نرم افزار ازاد در سال 1985 با هدف حمایت از جنبش نرم افزار ازاد و به ویژه پروژه گنو شروع به کار کرد.

امروزه مهم‌ترین و رایج‌ترین سیستم‌عاملی که از نرم‌افزارهای پروژه گنو و پروانه GNU GPL استفاده می‌کند، گنو / لینوکس است که از کرنل لینوکس استفاده می‌کند. کرنل اصلی سیستم‌عامل گنو،گنو هرد است که هنوز در حال توسعه تا رسیدن به سطح پایدار است و کاربر و کاربرد زیادی ندارد.

تاریخچه

در دهه ۱۹۷۰ و اوایل دهه ۱۹۸۰،برنامه نویسان رایانه تمامی کدهایی را که می‌نوشتند با دیگران به اشتراک می‌گذاشتند. هر شخصی متن برنامه خود را در اختیار دیگر برنامه‌نویسان می‌گذاشت و به اشتراک گذاری نرم‌افزار امری عادی بود.

اما در اوایل دهه ۱۹۸۰ همه چیز به آرامی دگرگون شد. شرکت‌های نرم‌افزاری دیگر متن برنامه‌های خود را در اختیار دیگران قرار نمی‌دادند. برنامه‌نویسان نمی‌توانستند برنامه‌های دیگران را تغییر داده و آن را بهبود بخشند. از این پس به اشتراک گذاریِ نرم‌افزار جرم محسوب می‌شد.

در همین سال‌ها ریچارذ استالمن  در آزمایشگاه هوش مصنوعیِ مؤسّسه تکنولوژیِ ماساچوست(ام ای تی)مشغول به کار بود. او معتقد بود که نرم‌افزار باید همواره آزاد بوده و همگان اجازه ویرایش آن را داشته باشند. به عبارت دیگر نرم افزار باید باشد.

نخستین گام برای داشتن یک رایانه آزاد، وجود یک سیستم‌عامل آزاد و نرم افزار های ازاد بر روی آن بود؛ بنابراین ریچارد استالمن پرئژه گنو را آغاز کرد. در طی سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۵ او کامپایلرjcc   و ویرایشگر متن ایمکس  را نوشت و منتشر کرد. به این ترتیب ابزارهای نخستین مورد نیاز برای طراحی و ساخت یک سیستم‌عامل فراهم شد. در سال ۱۹۸۵بنیاد نرم افزار های ازاد پایه‌گذاری شد، مفهوم کپی لفت به وجود آمد و اجازه‌نامه جامع و عمومی گنو(جی پی ال)برای حمایت نرم‌افزارهای آزاد و تضمین آزادی کابران نوشته شد.

از آن زمان تا کنون افراد بسیاری به صورت داوطلبانه برای توسعه بخش‌های مختلف این سیستم‌عامل همکاری کرده و بخش‌های مختلف آن را توسعه دادند.

تا سال ۱۹۹۰ تمامی اجزای یک سیستم‌عامل به غیر از هسته آن آماده بود. در سال ۱۹۹۱ لینوس توروالدز هسته‌ای با نام لینوکس را پدید آورد. ترکیب نرم‌افزارهای گنو با لینوکس یک سیستم‌عامل کامل شد. امروزه این سیستم‌عامل به اشتباه با نام لینوکس شناخته می‌شود؛ ولی حامیان و توسعه‌دهندگان گنو نام گنو/لینوکس را ترجیح می‌دهند چرا که نام گنو با فلسفه آن که تولید مجموعه‌ای از نرم‌افزارهای آزاد است، پیوند خورده است. که در مقاله ی "چه چیزی درون یک نام نحفته است نوشته ریچارد استالمن" و مقاله "بحث نام گذاری گنو/لینوکس"به این موضوع اشاره شده است.

هر چن گنو/لینوکس کاملاً آزاد است، اما می‌توان اجزای غیر آزاد را نیز بر روی آن اجرا کرد. به این ترتیب توزیع‌هایی از سیستم عامل گنو/لینوکس پدیدآمده‌اند که کاملاً آزاد نیستند. البته بنیاد نرم‌افزارهای آزاد فهرستی از توزیع های کاملا ازاذ گنو/لینوکس تهیه کرده است.

سیستم‌عامل گنو

هدف اصلی در پروژه گنو ایجاد مجموعه‌ای از نرم‌افزارها شامل کرنل، ابزارهای مدیریتی، ابزارهای توسعه نرم‌افزارها (همانند مجموعه هم گردان های جی سی سی) و ... است که به کاربران آزادی کامل را برای اجرا، مطالعه، ویرایش و به اشتراک‌گذاریِ نرم‌افزارها اعطا کند. در حقیقت، هدف اصلی پروژه تنها تأمین یک سیستم‌عامل پایدار و ایمن نیست، بلکه تامین آزادی کاربران و دفاع از آن است.

نام و نشان گنو

گنو یک مخفف بازگشتی است و از نخستین حرف کلمات GNU's Not Unix به معنای گنو یونیکس نیست گرفته شده است .ریچارد استالمن این نام را روشی خلّاقانه برای ادای دین به سیستم‌عام یونیکس می‌داند، زیرا استفاده از نام یونیکس به دلیل علامت تجاری بودن در یک محصول دیگر بدون اجازه ممکن نیست. همچنین گنو نام نوعی گاو وحشی است که در افریقا زندگی می‌کند.

نشان گنو، با طرحی از سر گاو وحشی ، توسط Etienne Suvasa طراحی شده است و در وب‌سایت گنو و یا مقاله‌های بنیاد نرم‌افزارهای آزاد به کار می‌رود.